Wycieczki retrospektywne – Stepnickie Towarzystwo Żeglugi Statkami Parowymi

Historia Stepnickiego Towarzystwa Żeglugi Statkami Parowymi sięga roku 1842. Kapitan Radman założył w tym roku wraz z innym kapitanem oraz kupcem Stepnickie Towarzystwo Żeglugowe. Pierwszy statek został kupiony w Anglii. Następny parowiec doszedł w 1857 roku i został zbudowany w szczecińskiej stoczni „Müller und Kolberg” (późniejsza stocznia Stettiner Oderwerke). Był to bocznokołowiec o imieniu „Fortschritt” (Postęp). Wadą tego statku było to, że jego mechanizm napędowy w postaci bocznych kół nie mógł być używany na zamarzniętym Zalewie. W roku 1891 parowiec Fortschritt został sprzedany i zakupiono nowy statek zbudowany w szczecińskiej stoczni „Vulkan”. „Stepenitz” był parowcem o napędzie śrubowym i miał długość 32,3m. Jego dość wąski kadłub o szerokości 5,63m świetnie nadawał się do wąskiego kanału młyńskiego w którym cumował. Moc maszyn 180 KM. Zanurzenie 1,8m. Posiadał specjalny dziób do łamania lodu oraz wzmocnienie pokładu dziobowego. Teraz również zimą można było utrzymywać ruch statków. Jednak gdy lód był bardzo mocny, niemożliwe stawało się dokonanie zwrotu w kanale. Parowiec pozostawał wtedy około 100m przed wejściem do kanału. Ten odcinek musiano pokonać pieszo, saniami lub wozem konnym. Na swój pokład mógł zabrać 328 pasażerów i około 40 ton ładunku.

Stepenitz w Kanale Młyńskim

Stepenitz w Porcie Kolejowym, rok 1937

Stepenitz, załadunek kan z mlekiem i innych przetworów na rynek Szczeciński

Załoga Stepenitz, rok 1940. Kapitan – Fengler (mieszkał przy ulicy Łąkowej, dom Państwa Rutkowskich), Sternik – Treptow (mieszkał na ulicy Portowej w nieistniejącym już budynku koło Portu Kolejowego), Bosman – Sandmann (mieszkał przy ulicy Bolesława Krzywoustego, dom Państwa Wywiał), Maszynista – Guhrke (mieszkał na ulicy Łąkowej, dom Państwa Bojko), Palacz – Preuss (mieszkał przy ulicy Wojska Polskiego, dom Pana Dowlaszewicz), Marynarz – Kardow (mieszkał przy ulicy Bolesława Chrobrego)

 W 1892 roku kupiono jeszcze jeden parowiec o imieniu „Verein” (Związek) który również został zbudowany w stoczni Vulkan. Także ten statek posiadał napęd śrubowy. Był jednak mniejszy, jego długość wynosiła 20m a moc maszyn 50 KM. Ten parowiec cumował w porcie Nork, pomiędzy Kopicami a Świętowicami i kursował między Kopicami, Świętowicami a Gąsierzynem, pływał także do Szczecina. Po 1918 roku sprzedano „Verein” na potrzeby Towarzystwa w Kopicach gdzie pływał do 1945 roku.

   

Verein w porcie Nork

 

Verein wypływa z portu Nork

Towarzystwo Żeglugowe było początkowo prowadzone jako jawna spółka handlowa a następnie w 1900 r. została przekształcona w spółkę z o.o. W rejestrze handlowym Sądu Okręgowego w Stepnicy została ona zapisana pod nazwą „Stepnickie Towarzystwo Żeglugi Statkami Parowymi Sp. z o.o. w Stepnicy.

Następnie zbudowano kolej wąskotorową i port kolejowy. Kolej chciała stworzyć regularne połączenie żeglugowe miedzy Stepnicą a Szczecinem w celu przewozu drobnicy. Aby jednak nie powstała konkurencja dla kolei normalnotorowej, wielkość frachtów musiała być utrzymywana na niskim poziomie, co naraziło Towarzystwo na poważne straty. Aby nie dopuścić do powstania konkurencji dla kolejki, zawarto umowę na mocy której transport drobnicy na drogach wodnych został przejęty przez Towarzystwo Żeglugowe. Wpływy z frachtu zostały dzięki kolejce znacząco podwyższone i musiano zakupić kolejny statek. Nowy parowiec został zbudowany w roku 1907 w stoczni Stettiner Oderwerke. Otrzymał on także imię „Fortschritt”. Ten statek był podobny do parowca Stepenitz. Posiadał jednak słabszy silnik i nie miał specjalnego dziobu do łamania lodu. W zimie, gdy pojawiał się lód i kra Stepenitz musiała wypływać jako pierwsza. Ponadto parowiec ten miał większą ładownię o pojemności ok. 80 ton. Długość jednostki 32,7m, szerokość 6,16m, zanurzenie 1,8m. Moc maszyn 160 KM. Przy przednim maszcie znajdowała się winda parowa oraz umocowany był bom ładowniczy. Załoga tego parowca liczyła również o jednego człowieka więcej, w sumie 6 osób. Fortschritt mógł zabrać na pokład 356 pasażerów w ruchu rzecznym i 296 w ruchu po Zalewie. 

Fortschritt w Porcie Kolejowym

Fortschritt w Porcie Kolejowym, możliwe że mniejszy statek przy budynku to Kapitan Radmann

Fortschritt w Kanale Młyńskim

Fortschritt na torze wodnym mija się z innym statkiem

Po utworzeniu plaży i kąpieliska, ruch osobowy zwiększył się i powstało zapotrzebowanie na większy tonaż statków. Z dodatkowymi potrzebami uporano się początkowo przy pomocy statku „Kapitan Radman”. Jednak jednostka ta posiadała silnik z kolbą żarową, który przed uruchomieniem musiał być rozgrzewany lampą lutowniczą. Często dochodziło do wybuchów a na biegu jałowym statek silnie wibrował. Żartowano że podczas podróży do Szczecina zawsze z mleka musi zrobić się masło. Oddano go pod koniec lat dwudziestych w rozliczeniu za nowy statek ze stoczni Stettiner Oderwerke. Aby zdobyć potrzebny kapitał na zakup statku w wysokości 189 000 marek w 1927 roku spółkę z o. o. przekształcono w spółkę akcyjną. Wyemitowano 250 akcji o wartości 100 marek każda. 200 otrzymali wspólnicy a 50 mieszkańcy Stepnicy. Nowy parowiec nosił nazwę „Bad Stepenitz” (Uzdrowisko Stepnica) i był popularnie nazywany Bad. Był to największy i najnowocześniejszy ze stepnickich parowców. Długość jednostki 33,55m, szerokość 7,95m, zanurzenie 2,15m. Moc maszyn 350 KM. Posiadał dziób do łamania lodu i wzmocniony pokład dziobowy. Od pozostałych odróżniały go też inne nadbudówki np. salon pokładowy. Mógł zabrać 466 pasażerów w ruchu rzecznym i 344 w ruchu po Zalewie. Rozwijał prędkość 10 węzłów.

Bad Stepenitz, rok 1936.

 W 1942 roku spółka akcyjna ponownie została spółką z o. o. Wysokość kapitału pozostała niezmieniona a oprocentowanie wynosiło 4-5%.Towarzystwo miało swoją siedzibę przy ulicy Lindenstrasse (obecna Gen. Władysława Sikorskiego). Przy pomocy Stepnickich parowców obsługiwany był codzienny ruch liniowy między Stepnicą a Szczecinem. Podczas kursów zawijano do Kiełpina, Radunia, Świętej, Inoujścia, Szczecina Żelechowa i Szczecina Golęcina. Parowiec Fortschritt i Bad Stepenitz brały udział w rejsach wycieczkowych do Międzyzdrojów i Świnoujścia. Parowiec Stepenitz nie był dopuszczony do dalszych podróży ze względu na braki w wyposażeniu ratunkowym. Ówczesne przepisy mówiły ,że statek poruszający się po zalewie powinien posiadać dwie szalupy i kamizelki ratunkowe w liczbie odpowiadającej ilości pasażerów i załogi. Cena biletu ze Stepnicy do szczecina wynosiła 1 markę dla II klasy i 1,50 marki dla I klasy. W letnim ruchu wycieczkowym cena biletu w obie strony wynosiła jedynie 1 markę.

Bad Stepenitz przy Moście Długim  w Szczecinie.

Bad Stepenitz przy Wałach Chrobrego.

Parowce Stepenitz i Bad Stepenitz świadczyły do 1947 roku usługi na Kanale Kilońskim. Obydwa statki zostały zezłomowane w Hamburgu w 1952. Parowiec Fortschritt znajdował się jeszcze pod koniec wojny na Pomorzu Przednim w jednym z portów wyspy Rugii. Stał się przypuszczalnie zdobyczą Rosjan. Jego miejsce pobytu nie zostało wyjaśnione. Parowiec Verein od 1945 r. pływał na rzece Pianie (niem.Peene) i Zalewie, najczęściej pomiędzy Dymminem  a Anklam . W 1959 r. został pocięty na złom w stoczni Uckermünde.